SGK, Türkiye’de emeklilik işlemlerinin yönetildiği çatı kuruluş olarak milyonlarca vatandaşa hizmet vermektedir. Kurum bünyesinde çeşitli emeklilik türleri bulunmaktadır. Normal emekliliğin dışında bazı özel durumlarda sigortalılara emekli olup maaş bağlanıyor. Bunlardan birisi de malulen yani sakatlıktan dolayı emekliliktir.
MALULEN EMEKLİLİK NEDİR?
Sakatlıktan emeklilik ya da malulen emeklilik kısaca, bir çalışanın fiziki rahatsızlıklar ya da tedavi imkanı olmayan hastalıklara bağlı olarak mesleklerini yapamayacak hale gelmesi sonucu uygulanan bir emeklilek modelidir. Sigortalı işçilere, çalışmalarını mümkün kılmayan sağlık sorunları yaşadıktan sonra sakatlıktan dolayı emeklilik ya da malulen emeklilik hakkı doğar.
Kişinin sakatlıktan dolayı emeklilik hakkı kazanması için ise bazı şartları taşıması gerekmektedir. Peki sakatlıktan dolayı emeklilik şartları nelerdir? Malulen emekli olanlar ne kadar maaş alıyor? Malulen emekli olanlar çalışabilir mi?
SAKATLIKTAN DOLAYI EMEKLİLİK ŞARTLARI
Sakatlıktan dolayı emeklilik şartları diğer ve normal kabul edilen emeklilik şartlarına kıyasla farklılık gösterirler. Malulen emeklilik şartları ise şu şekilde sıralanabilir:
⦁ Sakatlık Durumunun Belirlenmesi:
Emekli olmak isteyen kişinin öncelikle sakatlık oranının belirlenmesi gerekir. Bu amaçla, Sağlık Bakanlığı'na bağlı sağlık kuruluşlarına başvuru yapılmalıdır. Sağlık kuruluşları söz konusu kişinin sağlık durumunu inceleyerek sakatlık oranını tespit ederler.
⦁ Sigortalılık Süresi:
Emeklilik için sigortalılık süresi de önemlidir. Kişilerin en az 10 yıl sigortalı olarak çalışmış olmaları gerekir. Ancak prim gün sayısı baz alınarak hesaplanan yaş haddi emekliliği için bu şart anmayabilir.
⦁ Yaş Şartı:
Sakatlık nedeniyle emeklilik için yaş şartı bulunmaz. Fakat normal emeklilikte olduğu gibi erkeklerde 60, kadınlarda ise 58 yaşını doldurmuş olmak zaruridir.
⦁ Prim Gün Sayısı:
Sakatlık nedeniyle emekli olmak isteyen kişilerin prim gün sayısının en az 1800 gün olması gerekir.
⦁ Sakatlık Oranı:
Emeklilik için sakatlık oranının yüzde 60 veya daha fazla olması beklenir. Ancak bu oranın sağlık kuruluşları tarafından belirlenmesi şartı bulunur.
⦁ İş Gücü Kaybı:
Emekliliğe hak kazanabilmek için sakatlık oranı ile iş gücü kaybı oranı da hesaplanır. İş gücü kaybı oranı %50 ve üzeri olan kişiler emeklilik hakkı kazanırlar.
⦁ Sosyal Güvenlik Kurumu'na Başvuru:
Sakatlık nedeniyle emeklilik için, Sosyal Güvenlik Kurumu'na başvuru yapılmalıdır. Başvuru sonrasında, SGK yetkilileri gerekli incelemeleri yaparak kişinin emeklilik hakkını belirlerler.
MALULEN EMEKLİ OLANLAR NE KADAR MAAŞ ALIYOR?
Malulen emeklilik maaşları farklı prosedürlere göre değişebilir. Ancak malulen emeklilik maaşı genellikle malullük derecesine ve çalışanın sağlık durumuna göre değişebilir. Çalışanın maluliyet derecesi arttıkça, aldığı maaş da artar. Ayrıca malullük derecesiyle birlikte çalışanın hizmet süresi, prim ödeme gün sayısı ve emeklilik yaşı da maaşını etkileyebilir.
Örneğin; kısmi malul olan bir kişiye %60 ila %75 arasında değişen bir maaş verilirken, tam malul durumunda bu oran %100'e kadar çıkabilir. Ayrıca emeklilik yaşına göre de maaşlarda farklılaşmalar görülebilir.
MALULEN EMEKLİ OLANLAR ÇALIŞABİLİR Mİ?
Malulen emekli olanların çalışması mümkündür. Çünkü Türkiye'de malulen emekli olanlar da diğer emekliler gibi iş hayatına geri dönebilirler. Ancak bu durumda bazı hususlara dikkat edilmesi gerekir. Öncelikle, çalışanın maluliyet derecesi ve sağlık durumu, çalışabileceği pozisyon ve saatleri belirler. Çalışanın maluliyet derecesi düşükse ve sağlık durumu izin veriyorsa, tam zamanlı veya yarı zamanlı bir işte çalışabilir. Ancak maluliyet derecesi yüksek olanlar veya sağlık durumu izin vermiyorsa, sadece belirli bir sürede çalışabilirler. Ayrıca, malulen emekli olanların çalışma durumundan dolayı aldıkları maaşta değişiklikler olabilir.
MALULEN EMEKLİ OLAN KİŞİ KIDEM TAZMİNATI ALIR MI?
Malulen emekli olan kişilerin kıdem tazminatı alması için bazı şartlar vardır. Bu şartları ise şu şekilde sıralayabiliriz:
⦁ Malulen emekli olan kişinin, iş sözleşmesinin feshedilmesi gerekir.
⦁ Çalışanın hizmet süresi en az 1 yıl olmalıdır.
(Not: Malulen emekli olan kişiler de diğer çalışanlar gibi hizmet süresine göre kıdem tazminatı alabilirler. Ancak malulen emekli olan kişilerin kıdem tazminatı hesaplamasında dikkate alınacak olan brüt ücret, çalışanın maluliyet derecesine göre değişebilir.)
MALULEN EMEKLİ OLAN KİŞİ VERGİ İNDİRİMİNDEN FAYDALANABİLİR Mİ?
Malulen emekli olan kişilerin vergi indiriminden yararlanmaları mümkündür. Çünkü vergi indirimleri, gelir vergisi kanunu ve sosyal güvenlik mevzuatına dayanarak belirlenir. Ancak hangi vergi avantajlarından yararlanacakları, kişinin maluliyet derecesi, geliri ve diğer faktörlere bağlıdır. Dolayısıyla malulen emeklilik şartları bu noktada belirleyicidir de diyebiliriz.
Malulen emekli olabilmek için şartları karşılayan sigortalılar SGK’ya başvuru yapmaları gerekmektedir. Malullük durumunun tespit edilebilmesi için SGK birimleri gerekli incelemeyi yaptıktan sonra sigortalının emekli olup olamayacağı hakkında karar verilmektedir. Bu karar verildikten sonra emeklilik işlemi başlatılmaktadır. Maaşa bağlanan bu kişiler sağlık durumları iyileşmedikçe emekli maaşlarını almaya devam ederler.